سوت‌زن‌ها مفسدان را بی خواب می‌کنند

به گزارش راهبرد معاصر؛ در کشورهای پیشرفته برای مبارزه با فساد روشی را در پیش گرفته اند که متاسفانه نه تنها در ایران وجود ندارد بلکه آگاهی لازم از نتایج آن نیز حداقلی است. بیشترین فساد دنیا نیز از این روش کشف می شود(حدود 40 درصد)و سهم سازمان های بازرسی،پلیس و فناوری IT مجموعا 6درصد است. در این روش که به سوت زنی (WHISTLEBLOWING) مشهور است حاکمیت بستری را فراهم می کند تا گزارش دهندگان فساد از سه مولفه بسیار مهم برخوردار باشند:

1- راهی امن و سریع برای دریافت گزارشات تدارکات دیده شده است که یکی از مهمترین ویژگی های ان دوطرفه بودن ان است، یعنی شخص گزارش دهنده پس از مدت مشخصی حق دارد از نتیجه ی گزارش خود مطلع شود و در صورت عدم پیگیری نهاد مربوطه در مدت معلوم شخص می تواند از ان نهاد جریمه دریافت کند.این باعث می شود نهاد ها ملزم بشوند در مدت زمان مشخص پیگیر گزارشات باشند.

2- حمایت های گسترده مادی و معنوی از گزارش دهندگان تخلف صورت می گیرد.وقتی شخصی گزارش فسادی را به نهادهای مربوطه اعلام می کند ممکن است با انواع تهدید های جانی و مالی مثل تنزل مرتبه شغلی، کاهش حقوق و حتی اخراج مواجه شود، اما در این روش حاکمیت با حمایت های قانونی خود از شخص گزارش دهنده اجازه به وقوع پیوستن تهدیدات مذکور را نمی دهد و در نتیجه عاملی سبب هراس شهروندان از گزارش دادن تخلفات نمی شود.

3- مشوق های معنوی و مالی مناسبی برای تحریک مردم به عدم سکوت در مقابل فسادی که در حال رخ دادن است تعیین می شود. مثلا اگر شخصی پرده از یک فساد مالی برداشت و ان را گزارش کرد در صورت به نتیجه رسیدن ان گزارش و بازگشت پول به بیت المال درصدی از ان پول وجریمه ان به شخص گزارش دهنده تعلق می گیرد(حدود 20درصد).

با توجه به مطالب بیان شده واضح است که در باورها، اعتقادات و همچنین قانون اساسی(اصل هشتم) کشور ما نیز به لزوم مشارکت مردم در امر به معروف و نهی از منکر که نظارت همگانی شاخه ی مهمی از ان است تاکید فراوان شده اما تا کنون بستر اجرایی مناسبی برای ان فراهم نشده است.

در ادامه به مثال هایی از نتایجی که به دلیل وجود این قانون و اموزش آن در کشورهای دیگر حاصل شده اشاره میکنیم:

1- کشف تخلفات شرکت دارویی GlaxoSmithKlin

در ایالات متحده پرداخت هایی توسط دولت در قالب نظام خدمات درمانی انجام می شود. به منظور این که دارویی مشمول پرداخت های دولتی شود باید محل مصرف دارو به طور دقیق توسط سازمان غذا و دارو مشخص شده باشد و مصرف در سایر موارد مشمول کمک های پرداختی دولت نمی گردد.

بازاریابی غیرقانونی برای 9 محصول دارویی این شرکت دارویی و پرداخت غیرقانونی به پزشکان و جعلی سازی تحقیقات و مقالات علمی در طی ده سال توسط شرکت GlaxoSmithKline باعث شد که این شرکت در سال 2012 بیش از 2 میلیارد دلار جریمه شود. علاوه بر این در سال 2010 نیز  این شرکت به دلیل عدم رعایت استانداردهای لازم در فرایند تولید یکی از محصولاتش، جریمه شد و گزارش دهنده تخلف در  این موضوع پس از هشت سال مبارزه برای اثبات این موضوع در دادگاه، 96 میلیون دلار جایزه دریافت کرد.

 2- کشف تخلفات شرکت دارویی pfizer

شرکت دارویی pfizer به علت بازاریابی غیرقانونی داروی مسکن Bextra، حدود 2.3 میلیارد دلار جریمه شد. تخلفات این شرکت توسط یکی از فروشندگان این کمپانی کشف شد و گزارش دهنده تخلف پاداش 51.5 میلیون دلاری دریافت نمود. تخلفاتی از این دست توسط شرکت‌های دارویی به کرات اتفاق می افتد و به کمک گزارش دهندگان فساد کشف می شود.

3- کشف تخلف شرکت Enron

شرکت Enron یکی از شرکت های بزرگ انرژی آمریکا بود که یک سال پس از کشف تخلفات آن در سال (2002) ورشکسته شد. کتمان میلیاردها دلار بدهی ها و پروژه های شکست خورده شرکت با استفاده از راه های گریز حسابداری و گزارش دهی ضعیف مالی، تخلف این شرکت بوده است که به عنوان بزرگ ترین شکست حسابرسی معرفی شده است. تخلفات این شرکت توسط شرون واتکینز، نایب رئیس بخش توسعه شرکتی این کمپانی برملا گشت.

4- کشف تخلف بانک UBS

در حوزه مالیات یکی از مهم ترین گزارشات فساد، توسط بردلی بیرکنفیلد انجام شد. وی به علت این اقدام 104 میلیون دلار جایزه دریافت کرد. این جایزه بزرگترین جایزه ای است که به یک فرد گزارش دهنده آمریکایی داده شده است. این شخص، بانکدار پیشین بانک UBS بوده است و نحوه کمک رسانی این بانک به هزاران آمریکایی که قصد فرار غیر قانونی از پرداخت مالیات داشته اند را به اداره امور مالیاتی اطلاع داده است.

البته معامله این فرد با یک مشتری سابق این بانک باعث شده است که به زندان برود اما تلاش ها و وقتی که صرف کرده است به نتیجه رسیده است. این اطلاعات برای اقدام بی سابقه علیه بانک سوییسی UBS به کار گرفته شدند. بانک UBS بابت این تخلفات نه تنها مکلف به پرداخت 780 میلیون دلار به وزارت دادگستری آمریکا شد بلکه اطلاعات هزاران آمریکایی را در اختیار دولت گذاشت که شکافی در قانون محرمانگی بانکی کشور سوییس به حساب می آید.

مهدی غیرتمند کارشناس حوزه مبارزه با فساد اندیشکده سیاست گذاری امیرکبیر

منبع: فارس